Türkmenistanyň halk artisti, Magtymguly adyndaky döwlet baýragynyň eýesi Daňatar Öwezow türkmen kompozitorçylyk mekdebiniň ilkinji düýbüni tutanlaryň biridir. Milli saz sungatymyzda ilkinji operalaryň we wokal-simfoniki eserleriň döredilmegi nusgawy kompozitoryň ady bilen baglydyr.

Daňatar Öwezow 1911-nji ýylda Marynyň Mülkýusup obasynda eneden bolýar. Orta bilimini Daşkendiň mugallymçylyk tehnikumynda bilim alýar. Eýýäm şol ýyllardan başlap Daňataryň saza bolan höwesi ýüze çykýar, onuň ilkinji ýazan eserleriniň biri - üflenip çalynýan saz gurallary orkestri üçin «Türkmen marşydyr». 1930-njy ýylda tehnikumy tamam- lap, D.Öwezow Aşgabada dolanyp gelýär we paýtagtyň mugallymçylyk mekdebinde üflenip çalynýan saz gurallary orkestrini döredýär. Bu ýerine ýetirijilik topar üçin ýaş kompozitor «Pyýala», «Sen-sen», «Bibi jan», «Bady saba», «Daş galdy» ýaly türkmen halk sazlaryny orkestr üçin täzeden işleýär.

Saz bilimini artdyrmak maksady bilen, D.Öwezow Leningradyň konserwatoriýasyna okuwa girýär we şol ýerde «Seýdi» operasyny döretmäge girişýär. Emma Watançylyk urşunyň başlanmagy sebäpli, awtor ilkinji türkmen operasyny tamamlap bilmändir. D.Öwezow Aşgabatda açylan opera we balet teatrynda dirižýor bolup işleýär we şol ýyllar A.Şapoşnikowyň, B.Şehteriň, B.Asafýewiň, A.Kulyýewiň eserlerini sahnalaşdyrýar. Simfonik orkestri bilen işlemek, operanyň režissurasy we saz dramaturgiýasy bilen tanyşmak türkmen kompozitorynyň döredijilik ukybynyň kämilleşmegine mümkinçilik berdi. Şol ýyllarda D.Öwezow «Şasenem - Garyp» operasyny döretmegi ýüregine düwýär.

Ilkinji türkmen operalarynyň hatarynda bolan «Şasenem - Garyp» operasyny (G.Burunowyň librettosyna) D.Öwezow A.Şapoşnikow bilen bilelikde ýazýar. Ony sahnalaşdyrmaga režissýor A.Garlyýew, dirižýor H.Allanurow, şeýle-de belli professional aýdymçylar - Türkmenistanyň halk artistleri Maýa Kulyýewa, Annagül Annagulyýewa, Sona Myradowa, Hojaw Annadurdyýew, Ýolaman Hummaýew gatnaşypdyrlar. «Şasenem - Garyp» operasynyň şowly geçen görkeziliş dabarasy kompozitorda ýene-de sahna žanrynda eser ýazmaga höwes döredýär.

1946-njy ýylda ol Ý.Meýtus bilen bilelikde G.Burunowyň librettosyna «Leýli - Mejnun» operasyny ýazmaklyga girişýär. Meşhur dessan ýordumyna ýazylan bu eserde awtorlar halk sazlaryna esaslanyp, nusgawy žanrlara mahsus bolan köpsesli hor we instrumental bölümlerini girizýärler. Gahrymanlaryň ariýalarynda «Garybym», «Tünüderýa», «Janeýjan» we beýleki halk aýdym-sazlarynyň äheňleri ulanylan. Soňky ýyllarda döredilen iri eserleriň biri G.Seýitliýewiň we G.Muhtarowyň librettosyna ýazylan «Aýna» operasydyr. A. Şapoşnikow bilen bilelikde ýazylan bu operada awtorlar hakyky şekilleriň we liriki duýgularyň üsti bilen türkmen halyçylarynyň durmuşyny suratlandyrýarlar.

Kompozitoryň döredijilik mirasynyň aglaba bölegini hor we wokal eserleri tutýar. Onuň ýokary baha mynasyp bolan «Dutaryň owazy», kantatasy «Köpetdag», «Näme üçin?», «Şetdaly», «Waharman», «Watan» ýaly a’capella(akapella) we sazandarlyk edilýän hor eserleri türkmen saz sungatynda aýratyn oma eýedir. D.Öwezowyň kantata we oratoriýa žanrlarynda hor ýokary kämillige ýeten orkestr hökmünde kabul edilýär. Kompozitoryň wokal sazlary žanr babatda dürli-dürlüdir. Magtymgulynyň, Mollanepesiň we beýleki nusgawy şahyrlaryň eserleri, şeýle-de G.Seýitliýew, A.Kekilow, R.Seýidow, G. Bumnow ýaly döwürdeş şahyrlaryň goşgularyny we içki dünýäsi boýunça D.Öwezowa ýakyndy. Meşhur kompozitoryň aýdymlardyr romanslary we uly göwrümli wokal-simfoniki eserleri mazmuny we saz çözgüdi boýunça dürli-dürlüdir. Emma olaryň ählisi ýurdumyzyň we döwrümiziň hakyky şekillerini we belent ruhuny beýan etmäge gönükdirilendir.